قرآن کریم کلامی است و حیانی بدین معنا که کلامی مستقیم از طرف خداوند حکیم و دانا است که توسط رسولش به زبان عربی بر انسان نمازل شده است.

وَإِنَّکَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِن لَّدُنْ حَکِیمٍ عَلِیمٍ***سوره مبارکه نمل-آیه6***

و حقا تو قرآن را از سوى حکیمى دانا دریافت مى‏دارى(6)

قرآن کریم اگر چه به زبان عربی است اما تفصیلی است از جانب خداوند حکیم و خبیر که توسط فرشتگان الهی به زبان عربی مبین ،بر قلب حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه و آله وسلم)نازل گردیده است.

وَإِنَّهُ لَتَنزِیلُ رَبِّ الْعَالَمِی(192)نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ(193)عَلَى قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنذِرِینَ(194)بِلِسَانٍ عَرَبِیٍّ مُّبِینٍ(195)***سوره مبارکه شعراء-آیات192الی195***

و راستى که این [قرآن] وحى پروردگار جهانیان است(192)روح الامین آن را بر دلت نازل کرد(193)تا از [جمله] هشداردهندگان باشى(194)به زبان عربى روشن(195)

قرآن کریم محصول تجربیات انسانی و یا حاصل تفکر و تامل و تدبیر اندیشی بشری نیست که آنرا به زبان عربی ترجمه کرده باشند ؛قرآن کریم کلام و متنی الهی است که از جانب خداوند نقل شده است.

در واقع زبان عربی که زبان مادری حضرت محمد(صلی الله علیه و آله وسلم)بود بعنوان وسیله و مجرای نزول کلام حقّ پروردگار یکتاست.

فَإِنَّمَا یَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِکَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ***سوره مبارکه دخان-آیه58***

در حقیقت [قرآن] را بر زبان تو آسان گردانیدیم امید که پند پذیرند(58)

و حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) فقط آن چیزی که بر قلبش خوانده میشد بر دیگران عرضه میداشت،بدون اینکه حتی کلمه ای بر آن بیافزاید یا از آن بکاهد.

لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ(16)إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ(17)فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ(18)ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ(19)***سوره مبارکه قیامة-آیات 16الی19***

زبانت را بخاطر عجله براى خواندن آن [= قرآن] حرکت مده(16)چرا که جمع‏ کردن و خواندن آن بر عهده ماست(17)پس هر گاه آن را خواندیم از خواندن آن پیروى کن(18)سپس بیان و توضیح آن نیز بر عهده ماست(19)

این معجزه الهی حقایق هستی را برای انسان آشکار میسازد و تمام خصوصیات و رفتارهای انسانی را وصف و از حقایق رفتار و کردار و  واکنشهای انسانی خبر میدهد.هم راه سعادتمندی و رسیدن به کمال در دنیا و آخرت را برای انسان روشن میکند و  هم زبان به انتقاد و شکایت نسبت به انسانهایی میگشاید که راه باطل و گمراهی را درپیش گرفته اند و یا با کردار خود راه هدایت و حق را بر دیگر افراد میبندند.

از دیدگاه قرآن کریم جغرافیای هستی به ابعاد طبیعی و دنیایی آن محدود نمیگردد،بلکه بیانگر این واقعیت است که زندگی در دنیا  و عالم طبیعت تنها قسمتی کوچک از جغرافیای هستی است و ابعاد ملکوتی و معنویت عالم است که جغرافیای هستی را بصورت حقیقی و واقعی نمایانگر است.

از نگاه قرآن کریم ،هر گونه تفسیر که ابعاد معنوی هستی را مد نظر قرار نداده و ابعاد غیر طبیعی را انکار کند در شناخت حقیقت راهی از پیش نبرده و در واقع از شناخت حقیقی و واقعی جهان محروم میماند.

از نگاه قرآن کریم جامعه با مشیت و اراده خداوند و بنا بر اراده و خواست آدمی شکل میگیرد.

لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَیْنِ یَدَیْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ***سوره مبارکه رعد-آیه11***

براى او فرشتگانى است که پى در پى او را به فرمان خدا از پیش رو و از پشت‏سرش پاسدارى مى‏کنند در حقیقت‏ خدا حال قومى را تغییر نمى‏دهد تا آنان حال خود را تغییر دهند و چون خدا براى قومى آسیبى بخواهد هیچ برگشتى براى آن نیست و غیر از او حمایتگرى براى آنان نخواهد بود(11)

در طول تاریخ در جوامعی قسط و عدل جای خود را به ظلم و کنش های مجرمانه داده است و خداوند رسولانش را برای برقراری قسط و عدالت اجتماعی فرستاده است.

لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ***شوره مبارکه حدید -آیه25***

به راستى [ما] پیامبران خود را با دلایل آشکار روانه کردیم و با آنها کتاب و ترازو را فرود آوردیم تا مردم به انصاف برخیزند و آهن را که در آن براى مردم خطرى سخت و سودهایى است پدید آوردیم تا خدا معلوم بدارد چه کسى در نهان او و پیامبرانش را یارى مى‏کند آرى خدا نیرومند شکست ناپذیر است(25)

هر جامعه ای از قانونی مخصوص به خود بهره میبرد که خداوند در قرآن کریم از آن به نام سنت الهی یاد میکند.

اسْتِکْبَارًا فِی الْأَرْضِ وَمَکْرَ السَّیِّئِ وَلَا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ فَهَلْ یَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِینَ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِیلًا وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِیلًا***سوره مبارکه فاطر-آیه43***

[انگیزه] این کارشان فقط گردنکشى در [روى] زمین و نیرنگ زشت بود و نیرنگ زشت جز [دامن] صاحبش را نگیرد پس آیا جز سنت [و سرنوشت‏شوم] پیشینیان را انتظار مى‏برند و هرگز براى سنت‏ خدا دگرگونى نخواهى یافت(43)

و اما سنتهایی که قرآن از آنها یاد کرده است عبارتند از:

1-سنت امتحان الهی(ابتلای الهی):

انسان با اراده و اختیاری که دارد نظامهای اجتماعی را شکل میدهد و با توجه به همین اراده و اختیار است که مورد آزمایش و امتحان قرار میگیرد و قرآن کریم آین آزمایش و امتحانات را از هدفهای آفرینش ذکر میکند.

وَهُوَ الَّذِی خَلَق السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ وَکَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاء لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَلَئِن قُلْتَ إِنَّکُم مَّبْعُوثُونَ مِن بَعْدِ الْمَوْتِ لَیَقُولَنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ إِنْ هَذَا إِلاَّ سِحْرٌ مُّبِی***سوره مبارکه هود-آیه7***

و اوست کسى که آسمانها و زمین را در شش هنگام آفرید و عرش او بر آب بود تا شما را بیازماید که کدام‏یک نیکوکارترید و اگر بگویى شما پس از مرگ برانگیخته خواهید شد قطعا کسانى که کافر شده‏اند خواهند گفت این [ادعا] جز سحرى آشکار نیست(7)

و امتحان الهی گاهی به سختیها و گاهی به نعمتهاست.

2-سنت آغاز و پایان امتها(ظهور و سقوط امتها):

قرآن کریم اشاره به این دارد که هر امتی پس از ظهور و تشکیل پس از مدتی معین سقوط خواهد کرد و هیچ امتی پایدار نمیماند.

وَلِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ یَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ یَسْتَقْدِمُونَ***سوره مبارکهاعراف-آیه34***

و براى هر امتى اجلى است پس چون اجلشان فرا رسد نه [مى‏توانند] ساعتى آن را پس اندازند و نه پیش.(34)

3-سنت فرستادن رسولان(ارسال پیامبران الهی):

تمامی جوامع از وحی الهی بهره مند هستند و خداوند متعال در آیات متعددی از این سنت الهی یاد میکنند

وَلِکُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولٌ فَإِذَا جَاء رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُم بِالْقِسْطِ وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ***سوره مبارکه یونس-آیه47***

و هر امتى را پیامبرى است پس چون پیامبرشان بیاید میانشان به عدالت داورى شود و بر آنان ستم نرود(47)

سنتهای دیگری نیز در قرآن کریم از آنها یاد شده است که عبارتند از:

سنت استدراج و مکر،سنت پیروزی حق علیه باطل،سنت مجازات.