تمامی موجودات از خداوند متعال سوال و درخواستی  میکنند و هر دم از فیوضات دائمی او بهره مند میشوند.یَسْأَلُهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ**سوره مبارکه الرحمن-آیه29**هر که در آسمانها و زمین است از او درخواست مى‏کند هر زمان او در کارى است (29) اما چیزی که بسیار مهم و هائز اهمیت است اینست که،چه طلب میکنند، چه جوابی میگیرند و چه نصیبشان میشود؟

خداوند متعال در قرآن میفرمایند که انسان با تلاش و کوشش خود در پی اینست که به لقا و دیدار پروردگارش نائل گردد.یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَى رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ**سوره مبارکه انشقاق-آیه6**اى انسان حقا که تو به سوى پروردگار خود بسختى در تلاشى و او را ملاقات خواهى کرد (6)

شاید مهمترین سوالی که درباره این آیه میتوان پرسید این باشد که محل این دیدار و لقا کجاست؟ لغت کَدْحً بدین معناست که با سفر کردن از دنیا به جایی خواهید رسید که خداوند را ملاقات کنید در حالی که در آیه 4 سوره مبارکه الحدید میخوانیم هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ یَعْلَمُ مَا یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَمَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا یَنزِلُ مِنَ السَّمَاء وَمَا یَعْرُجُ فِیهَا وَهُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِی**سوره مبارکه الحدید-آیه 4**اوست آن کس که آسمانها و زمین را در شش هنگام آفرید آنگاه بر عرش استیلا یافت آنچه در زمین درآید و آنچه از آن برآید و آنچه در آن بالارود [همه را] مى‏داند و هر کجا باشید او با شماست و خدا به هر چه مى‏کنید بیناست(4)

منظور و مقصود این آیه اینست که انسان پس از مرگش وارد عالم برزخ میشود ،سپس به ساهره قیامت وارد میشود و پس از گذراندن مراحل انطاق جوارح،مسئله میزان و سنجش و تطایر کتب به دیدار و لقای پروردگار نائل میشود.

خداوند در آیه 16 سوره مبارکه ق میفرمایند:

وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ**سوره مبارکه ق-آیه16**و ما انسان را آفریده‏ایم و مى‏دانیم که نفس او چه وسوسه‏اى به او مى‏کند و ما از شاهرگ [او] به او نزدیکتریم(16)

این میعادگاه و این مکان نزدیکی به ذات عبودیت کجاست؟براستی در کجا به ملاقات و دیدار خداوند نائل میشویم؟

چیز مهمی که در تعیین محل ملاقات سهم عمده و قابل ملاحظه ای دارد ،اخلاق است.معاذ الله اینگونه نیست که خداوند بعد از اینکه از عقبه های کئود گذر کردیم در آنجا حضور داشته باشند و ما با سفری از اقلیمی به اقلیم خداوند سفر کنیم و به دیدار خداوند برسیم.

از جملات  أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِی  و مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ کاملا آشکار است که ما برای رسیدن به لقا و دیدار پروردگار نیاز به یک سیر انفسی داریم نه یک سفر اقلیمی و آفاقی که سیر آفاقی قادر به این نیست که موجب استجابت دعا  یا ملاقات و دیدار پروردگار شود .

از پربارترین و بابرکت ترین ماههای خدا که فصل استجابت دعاهاست ،ماه مبارک رجب است.در این ماه فیض و رحمت خداوند مرتبا در حال نزول و بارش است و این فیض و رحمت فقط مختص به کسانی نیست که از او درخواستی داشته باشند بلکه این فیض و بارش رحمت الهی شامل تمامی افراد میشود.یا مَنْ یُعْطی‏ سأله *یا مَن یُعطی مَن لَمْ یَسْألْهُ *وَمَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ‏ *تَحَنُّناً مِنْهُ وَرَحْمَةً (1) ای که عطا کنی به هرکه از تو خواهد*ای که عطا کنی به کسی که از تو نخواهد*و نه تو را بشناسد*از روی نعمت بخشی و مهرورزی

اما کسی که خداوند را نشناسد و از او خواهش و درخواستی نکند،فیضی اندک و زودگذر آنهم فقط در دنیا دریافت ودرک میکند.

همانطور که خداوند در قرآن میفرمایند:

فَلاَ تُعْجِبْکَ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلاَدُهُمْ إِنَّمَا یُرِیدُ اللّهُ لِیُعَذِّبَهُم بِهَا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَتَزْهَقَ أَنفُسُهُمْ وَهُمْ کَافِرُونَ**سوره مبارکه توبه-آیه55**اموال و فرزندانشان تو را به شگفت نیاورد جز این نیست که خدا مى‏خواهد در زندگى دنیا به وسیله اینها عذابشان کند و جانشان در حال کفر بیرون رود(55)

و اینگونه نعمتی نصیب اینگونه افراد میشود.

خداوند میفرمایند به افراد مستکبر و متکبر قدرت درک معانی و حقایق و واقعیتهای آیاتم را نمیدهم و همچنین  اجازه اینکه به معارف آن دست یابند را نمیدهم.

سَأَصْرِفُ عَنْ آیَاتِیَ الَّذِینَ یَتَکَبَّرُونَ فِی الأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَإِن یَرَوْاْ کُلَّ آیَةٍ لاَّ یُؤْمِنُواْ بِهَا وَإِن یَرَوْاْ سَبِیلَ الرُّشْدِ لاَ یَتَّخِذُوهُ سَبِیلًا وَإِن یَرَوْاْ سَبِیلَ الْغَیِّ یَتَّخِذُوهُ سَبِیلًا ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا وَکَانُواْ عَنْهَا غَافِلِینَ**سوره مبارکه اعراف-آیه146**به زودى کسانى را که در زمین بناحق تکبر مى‏ورزند از آیاتم رویگردان سازم [به طورى که] اگر هر نشانه‏اى را [از قدرت من] بنگرند بدان ایمان نیاورند و اگر راه صواب را ببینند آن را برنگزینند و اگر راه گمراهى را ببینند آن را راه خود قرار دهند این بدان سبب است که آنان آیات ما را دروغ انگاشته و غفلت ورزیدند(146)

و آنها را میرانیم و طردشان میکنیم زیرا بارها آیتمان را بر آنها عرضه کردیم.( شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَن کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ **سوره مبارکه بقره-آیه 185**ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است [کتابى ] که مردم را راهبر و [متضمن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل است پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد و کسى که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد] خدا براى شما آسانى مى‏خواهد و براى شما دشوارى نمى‏خواهد تا شماره [مقرر] را تکمیل کنید و خدا را به پاس آنکه رهنمونیتان کرده است به بزرگى بستایید و باشد که شکرگزارى کنید (185) ) آنها براین آیات بی اعتنایی کردند و باز ما صبر کردیم( وَإِذَ أَخَذَ اللّهُ مِیثَاقَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ لَتُبَیِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلاَ تَکْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاء ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْاْ بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا فَبِئْسَ مَا یَشْتَرُونَو**سوره مبارکه آل عمران-آیه187**  [یاد کن] هنگامى را که خداوند از کسانى که به آنان کتاب داده شده پیمان گرفت که حتما باید آن را [به وضوح] براى مردم بیان نمایید و کتمانش مکنید   پس آن [عهد] را پشت‏ سر خود انداختند و در برابر آن بهایى ناچیز به دست آوردند و چه بد معامله ‏اى کردند (187) )

سپس گفتند محجور و اسطوره است صبر کردیم اما پس از آن توفیق فهمیدن را از آنها گرفتیم (سَأَصْرِفُ عَنْ آیَاتِیَ الَّذِینَ یَتَکَبَّرُونَ فِی الأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ)

پس اگر در ذکر دعای پر بار و پر فیض رجب اینگونه آمده است که "یا مَنْ یُعْطی‏ مَنْ لَمْ یَسْألْهُ وَمَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ" آن موهبتهای اعلی و والا را خداوند به کسانی که درخواستی از او نکرده اند نخواهد داد ،موهبتهایی که به مومنان و کسانی که از او درخواست کرده اند عطا میفرمایند.همانطور که خداوند در قرآن میفرمایند:

رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّابُ**سوره مبارکه آل عمران-آیه 8**[مى‏گویند] پروردگارا پس از آنکه ما را هدایت کردى دلهایمان را دستخوش انحراف مگردان و از جانب خود رحمتى بر ما ارزانى دار که تو خود بخشایشگرى(8)

چنین نعمتهایی را خداوند متعال به بیگانگان نمیبخشد.

چرا اخلاق نقش تعیین کننده ای در استجابت دعا دارد؟

زیرا مستجاب شدن دعاها و خواسته ها بستگی به اضطرار دعا کننده دارد.أَمَّن یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ وَیَجْعَلُکُمْ خُلَفَاء الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قَلِیلًا مَّا تَذَکَّرُونَ **سوره مبارکه نمل-آیه62** یا [کیست] آن کس که درمانده را چون وى را بخواند اجابت مى‏کند و گرفتارى را برطرف مى‏گرداند و شما را جانشینان این زمین قرار مى‏دهد آیا معبودى با خداست چه کم پند مى‏پذیرید (62)  گر چه نمامی موجوداتی که  از خداوند درخواست و سوالی دارندهر لحظه از بارش رحمت و فیوضات پروردگار بهره مند میشوند "سْأَلُهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ**سوره مبارکه الرحمن-آیه29**هر که در آسمانها و زمین است از او درخواست مى‏کند هر زمان او در کارى است(29) پس همگان درخواست و سوالی دارند از پروردگار بی همتای خویش که فیوضات و رحمتش بی پایان و جاریست، اما درخواست آنها ،چیزی که دریافت میکنند و در پایان چیزی که نصیبشان میشود بسیار مهم است. 

اخلاق از این جهت بسیار مهم و قابل توجه در درخواست از خداوند است که اولا انسان را به این جهت سوق میدهد  و میفهماند که  ا زخداوند متعال چه درخواستی داشته باشد و ثانیا درخواستش را در پیشگاه خداوند چگونه مطرح کند و چگونه بخواهد.

پینوشت:

1-اقبال الأعمال, ص644.